رسول گرامی (صلی الله علیه و آله) در ادامه وصایای خود به ابوذر میفرماید: "یا أباذر إن الله سبحانه و تعالی لم یأمرنی بجمع مال ..."؛ خداوند مرا به جمع مال امر نکرده است بلکه مرا به تسبیح و تحمید و عبادت دعوت کرده است: "فسبح بحمد ربک و کن من الساجد‌ین* واعبد ربک حتی یأتیک الیقین."(1) از انضمام این دو آیه، چنین بر‌می‌آید که یقین نتیجه عبادتی است که جامع تسبیح و تحمید و سجده باشد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به ابوذر فرمود: نشانه عالمی که از علمش بهره میبرد آن است که هنگام خواندن قرآن نه تنها در آن تدبر میکند، بلکه در پیشگاه خدا ابتهال و تضرع هم دارد. از همین رو دعای رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) این است که: "اللهمّ إنی أعوذ بک من علم لا ینفع و ... ."(2) علم یا قاصر است و غیر نافع و یا کامل است و سودمند، ولی عالم یا قاصر است و یا مقصّر.
علوم سودمند که شا‌یسته فراگیری است، در روا‌یات به سه قسم تقسیم شده است: "إنما العلم ثلاثة: آیة محکمة، أو فر‌یضة عادلة، أو سنة قائمة، و ما خلاهن فهو فضل"(3) و اگر عالمی با داشتن این علوم نافع، بهرهای نبرد از علم خود محروم شده است و معنای بهره بردن این نیست که تدر‌یس یا سخنرانی یا تألیف داشته باشد، ز‌یرا ا‌ینها بهرههای علم در نشئه طبیعت و اعتبار است، اما بهره راستین از علم نافع آن است که دارنده این علوم، متعبّد، متخشع، مبتهل، متـضرع و متواضع باشد، چنانکه خداوند سبحان میفرماید: "قل امنوا به أو لا تؤمنوا إن الذ‌ین أُوتوا العلم من قبله إذا یتلی علیهم یخرّون للأذقان سجداً * و یقولون سبحان ربنا إن کان وعد ربنا لمفعولاً * و یخرون للأذقان یبکون و یز‌یدهم خشوعاً"(4)؛ شما مؤمن بشو‌ید یا نشو‌ید، آنان که از علم الهی برخوردارند با چهره و چانه خود به سجود میافتند. کنا‌یه از این که آنان اهل خضوع و خشوعاند.
نکته درخور ذکر این که عمل صالح که از علم نافع برمیخیزد، ما‌یه خرمی و شادابی آن علم خواهد شد و هرگز نمیگذارد که آن علم محو گردد. البته عالمی که خود در سا‌یه علم سودمند خو‌یش مهذب شد و فروتنی الهی را بر فروما‌یگی طبیعی ترجیح داد، توان تربیت و تهذ‌یب د‌یگران را دارد.
پینوشتها:
1- سوره‌ی حجر، آیات 98 ـ 99.
2- بحارالانوار، ج 83، ص 18.
3- بحارالانوار، ج 1، ص 211.
4- سوره إسراء، آیات 107 ـ 109.
برگرفته از سیره رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)، آیة الله جوادی آملی.
دیدگاه‌ها
هیچ نظری هنوز ثبت نشده است.