25 شوال، سالگرد شهادت عالم آل محمد علیهم السلام امام جعفر صادق علیه السلام را به محضر بقیه الله الأعظم أرواحنا فداه و تمامى شیعیان و پیروان حضرتش تسلیت و تعزیت عرض مى نماییم. باشد که از پیروان راستین مکتب آن امام همام بوده، و فرمایشات وسفارشات ایشان را توشه راهمان قرار دهیم.

امام صادق -علیه السلام- از دیدگاه علمای مخالف: و اما از بزرگان علمای عامه زیادند کسانى که درباره ایشان سخن‎ها گفته‎اند و مقالات با ارزش به رشته تحریر کشیده‎اند ولى ما در اینجا به اختصار  به طور مستند و مستدل نظر تنى چند از اعلام ایشان را درباره‎ى آن حضرت ذکر مى‎کنیم.

مالک بن انس (رئیس فرقه مالکی ها)

مالک بن أنس گفته است: مَا رَأتْ عَیْنٌ، وَ لَا سَمِعَتْ اذُنٌ، وَ لَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ أفْضَلُ مِنْ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ فَضْلًا وَ عِلْماً وَ عِبَادَةً وَ وَرَعاً. [1] «هیچ چشمى ندیده است، و هیچ گوشى نشنیده است، و بر دل هیچ بشرى خطور نکرده است کسى که از جهت فضل و علم و عبادت و ورع افضل از جعفر الصّادق بوده باشد.»

ابوحنیفه (رئیس فرقه حنفی ها)

ابوحنیفه گفته است: «فقیه‎تر از جعفر بن محمد به چشم ندیده‎ام.» [2]

شافعى(رئیس فرقه شافعی ها)

ابن حجر عسقلانى گفته است: اسحاق بن راهویه گفت به شافعى گفتم: جعفر بن محمد نزد تو چگونه است؟ شافعى گفت: «ثقة»[3] یعنى «مورد اعتماد و اطمینان کامل من است.»

عمرو بن المقدام

ابونعیم اصفهانى در کتابش به نام حلیة الأولیاء از عمرو بن المقدام نقل مى‎کند که گفت: «کنت اذا نظرت الى جعفر بن محمد علمت انه من سلالة النبیین»؛ «چون نگاه به جعفر بن محمد مى‎کردم مى‎دانستم که او از سلاله پیامبران است.» [4]

ابن حبان

ابن حبان گفته: «وى از سادات اهل بیت است که فقیه و علیم و فاضل بود و به سخنش نیازمند بودیم.» و در روایت دیگرى آمده است که وى تنها کسى بود که همه فقها و علما و فضلا محتاج و نیازمند سخنش بودند. [5]

ابن ابى حاتم

و در جاى دیگر ابن حجر عسقلانى در کتاب تهذیب التهذیب از ابن ابى حاتم نقل مى‎کند که گفت از قول پدرش: (جعفر الصادق) ثقة لایسأل عنه. [6] یعنى: «امام جعفر صادق(علیه السلام) شخصیت مورد اطمینانى است که نیاز نیست درباره او از کسى پرسش شود.»

ابن حجر هیثمى

وى که یکى دیگر از مؤلفین به نام اهل تسنن بشمار مى‎آید در کتاب خود موسوم به الصواعق المحرقه موضوعى را در رابطه به این که شش فرزند از سلاله پاک محمد بن على (علیهم السلام) به دنیا آمدند که افضل و کامل‎تر از همه آنها امام جعفر صادق (علیه السلام) بودند که پس از وى خلیفه و وصى ایشان شدند و مردم از علوم منتشره ایشان به تمامى شهرها سخن گفته‎اند و پیشوایان بزرگى از او حدیث روایت کرده‎اند. [7]

شبلنجى

از مؤلفین مشهور علمای عامه است در کتاب معروفش به اسم نورالابصار نوشته است: «کان جعفر الصادق(رضی الله عنه) مستجابا لدعوة و اذا سأل الله شیئاً لم یتم قوله الا و هو بین یدیه.» [8] یعنى: جعفر صادق (رضی الله عنه) مستجاب الدعوه بود و دعایش همیشه مورد قبول حق تعالى واقع مى‎شد و چون از خداوند چیزى مى‎خواست هنوز قولش پایان نیافته بود چیز مورد نظر برایش مهیا بود.

خیر الدین الزرکلى

وى یکى دیگر از مؤلفین علمای عامه مى‎باشد که تألیفاتی را از خود به یادگار گذاشته است او در کتاب الاعلام درباره امام جعفر صادق (علیه السلام) نوشته: «کان من أجلّاء التابعین و له منزلة رفیعة فى العلم. أخذ عنه جماعة، منهم الإمامان ابوحنیفة و مالک و لقب بالصادق لأنه لم یعرف عنه الکذب قط له اخبار مع الخلفاء من بنى العباس و کان جریئاً علیهم صداعاً بالحق.» [9] یعنى: امام جعفر صادق (علیه السلام) از بزرگان تابعین بشمار مى‎رود و در علم و دانش داراى منزلتى رفیع است و جماعت زیادى از او کسب علم کرده‎اند که از جمله آنها دو نفر از پیشوایان عامه  امام ابوحنیفه و امام مالک هستند و لقبشان صادق است به خاطر این که هرگز کسى از او کذب نشنیده است و در خبرهاى مربوط به او آمده است که وى براى اعتلاء حق پیوسته علیه خلفاى بنى عباس در ستیز بوده و به مبارزه پرداخته است.

محمد فرید وجدى

این نویسنده به نام نیز که صاحب تألیفات متعددى مى‎باشد در دائرة‎المعارف مشهور خود از امام جعفر صادق علیه السلام صحبت به میان آورده و به عنوان یک عالم غیر شیعه مى‎نویسد: «ابوعبدالله جعفر الصادق بن محمدالباقر بن على زین العابدین ابن الحسین بن على ابن ابیطالب هو احد الأئمة الأثنى عشر على مذهب الامامیة کان من سادات اهل البیت النبوی، لقب الصادق لصدقه فی کلامه کان من افاضل الناس.» [10] یعنى: ابوعبدالله جعفر الصادق فرزند محمد باقر فرزند على زین العابدین فرزند حسین فرزند على فرزند ابیطالب یکى از ائمه دوازده‎گانه مذهب امامیه است وى از سادات نبوى (صلى الله علیه و آله) مى‎باشد و به دلیل صداقت در گفتارش به صادق ملقب شده است و یکى از بزرگان زمان خود در میان مردم است.

ابو زهره

محمد ابو زهره از دیگر نویسندگان مخالفین در کتابى که به نام الامام الصادق به رشته تحریر کشیده است درباره حضرت مى‎نویسد: «امام صادق(علیه السلام) در طول مدت زندگى پر برکتش همیشه در طلب حق بود و هرگز پرده‎اى از ریب و شک و تردید بر قلب او مشاهده نشد و کارهایش به مقتضیات کج‎اندیشى سیاستمداران زمانش رنگ نباخت و لذا هنگامى که رحلت فرمود عالم اسلامى فقدان او را کاملا حس کرد زیرا که یاد او هر زبانى را عطرآگین مى‎ساخت و همه علماء و اندیشمندان بر فضل او اجماعاً معترفند.»

و اضافه مى‎کند «علماء اسلام در هیچ مسأله‎اى آنگونه که بر فضل امام صادق و دانش او اجماع نموده‎اند علیرغم اختلاف طوائفشان در امرى به این شکل اجماع ننموده‎اند و تعداد زیادى از ائمه اهل تسنن هستند که معاصر با ایشان بودند و هم عصر با ایشان زیسته و از محضر مبارکشان فیض برده‎اند و بدین سان وى به پیشوایى علمى زمانش کاملا شایسته بوده همچنان که این شایستگى را قبل از او پدر و جدش رضى الله عنهم اجمعین داشته‎اند. و همه پیشوایان راه هدایت به آنها اقتداء نموده و از حرف‎هاى آنها اقتباس نموده‎اند.» [11]

ذهبى در کتاب تذکرة الحفاظ یاد کرده است حضرت  فرزند محمد بن على بن حسین بن على بن ابى‎طالب (علیهم السلام) است. و از قبیله بنى‎هاشم است. روز یکشنبه و بنا به روایت دیگرى روز دوشنبه در حالى که سیزده شب از ماه ربیع‎الاول باقى بود در سال 83 هجرى در مدینه منوره دیده به جهان گشود و همزمان با روز ولادت رسول اعظم حضرت محمد بن عبدالله (صلى الله علیه و آله) مى‎باشد و در سال 148 هجرى در سن 68 سالگى به دست منصور دوانیقى به شهادت رسیده و به دیار باقى شتافتند و در جنة البقیع در کنار قبرى که پدر بزرگوارشان امام باقر (علیه السلام) و جدشان امام على زین العابدین (علیه السلام) قرار داشتند مدفون گردیدند.

و الفضل ما شهدت به الأعداء

پی نوشت:

1-این نقل از دکتر سید محمد تیجانى تونسى- زاده الله شرفاً- در کتاب خود: «لاکون مع الصّادقین» ص 148 از کتاب «مناقب آل ابى طالب فى احوال الإمام الصادق علیه السلام» است.

2- تذکرة الحفاظ، ج 1، ص 166

3- تهذیب التهذیب، ج 2، ص 103

4- حلیة الاولیاء، ج 3، ص 193

5- تهذیب التهذیب، ج 2، ص 104

6- تهذیب التهذیب، ج 2، ص 103

7- ابن حجر هیثمى: الصواعق المحرقة، ص 120

8- نورالأبصار، ص 170

9- الاعلام، ج 2، ص 121

10- دائرة المعارف، ج 3، ص 109

11- الإمام الصادق، ص 65 و 68