دانش فراوان و اندیشه بلند و بصیرت فوق‏ العاده، ویژگى دیگر حسین بن على علیه السلام بود. آن حضرت علیه السلام به کتاب خدا و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله آگاهى کامل داشت و از علم لدنّى بهره‏مند بود. همچنین از جریانات و تحوّلات فرهنگى، سیاسى و اجتماعى جهان اسلام اطّلاع کافى داشت. این فضیلت، از طرفى امام حسین علیه السلام را مورد توجّه مسلمانان، مخصوصاً شیعیان قرار داده و منزلت اجتماعى خاصّى براى حضرت علیه السلام به‏ وجود آورده بود و از طرف دیگر براى او وظیفه و مسؤولیت ‏ساز بود. به عبارت دیگر، چون امام علیه السلام انحرافات فراوان فرهنگى، سیاسى و اجتماعى را در جامعه اسلامى مى‏ دید و عمق فاجعه را درک مى‏ کرد سکوت را بر خود روا نمى‏ دانست.

بنابراین، دانش وسیع امام حسین علیه السلام، هم در پیدایش حادثه خونین عاشورا و هم در برآیند و تأثیر آن در جهان، نقش آفرین بوده است. بدین جهت این بُعد شخصیتى حضرت، در حدّ توان و اقتضاى مجال مورد بحث قرار مى‏ گیرد.