براى آن که حیات مادّى انسان حفظ شود و ادامه یابد، خداوند متعال غرایزى را در نهاد آدمى قرار داد. امّا چنانکه حیات انسان منحصر به عالم مادّى نمى ‏شود، میل‏ هاى او نیز در غرایز و کشش ‏هاى مادّى خلاصه نمى‏ گردد و کشش‏ هاى دیگرى در او وجود دارد که بر اساس توجّه به خود و تأمین احتیاجات و منافع فردى نیست، بلکه در افقى برتر قرار دارد؛ از قبیل دوستى و محبّت نسبت به هم نوعان، ایثار و فداکارى در راه دیگران و مهر و عطوفت و مانند آن. از این نوع گرایش‏ها که توجّه انسان را به طور آگاهانه از محور «خود» خارج و به سمت غیر معطوف مى ‏گرداند، به «عاطفه انسانى» تعبیر مى ‏شود. این استعداد که موهبتى الهى است، از جمله امتیازات عالم انسانى، و در اصل، پرتوى از بُعد الهى و ملکوتى انسان است.

هر چه انسان از نظر روحى و معنوى برتر باشد، این کشش‏ هاى انسانى در او فعّال‏ تر خواهد بود. «شهید مطهّرى» (ره) در این باره مى‏ فرماید: وقتى که روح بزرگ شد، جسم و تن چاره ‏اى ندارد جز آنکه به دنبال روح بیاید، به زحمت بیفتد و ناراحت شود. امّا روح کوچک، به‏ دنبال لقمه براى بدن مى‏ رود، اگرچه از راه دریوزگى و تملّق و چاپلوسى باشد ... اساساً روح که بزرگ شد، تن به زحمت مى ‏افتد؛ و روح که کوچک شد، تن آسایش پیدا مى‏ کند. «متنبّى» شاعر معروف عرب شعر خوبى دارد، مى‏ گوید:

          وَ اذا کانَتِ النُّفُوسُ کِباراً             تَعِبَتْ فى‏ مُرادِهَا الْاجْسامُ

روح وقتى بزرگ بود، انسان خود گرسنگى تحمّل مى‏ کند و غذایش را به نیازمند مى‏ بخشد؛ چنانکه اهل بیت علیهم السلام چنین کردند. و قرآن کریم در وصف آنان فرمود: «و یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ اسیراً ...»

و براى نجات بشریت از تباهى ‏ها و ستم جبّاران جانش را فدا مى ‏کند و آرزو مى‏ کند در راه هدف‏ هاى الهى و هدف‏ هاى بزرگ خودش کشته شود.